Onbegrepen Gedrag in de ouderenzorg

Project Onbegrepen Gedrag

Ondanks de kennis en tools die zorgverleners krijgen aangereikt, lijkt de handelingsbekwaamheid om cliënten met onbegrepen gedrag te begeleiden onvoldoende toe te nemen. Zeven organisaties – met Q-Consult Zorg als (mede)projectleider - zijn daarom het Project Onbegrepen Gedrag gestart. Het is een uniek ontwikkelingsprogramma naar onbegrepen gedrag in het verpleeghuis. Hiermee willen wij de handelingsbekwaamheid in de omgang met onbegrepen gedrag vergroten. Hierbij stellen wij onszelf de vraag: Hoe kunnen we als verzorgenden bewuster reageren op bewoners met onbegrepen gedrag en daarmee bijdragen aan hun kwaliteit van leven?

De aanpak: zorgverleners gaan zelf op zoek naar mogelijkheden

De aanpak van onbegrepen gedrag in het verpleeghuis (OGV) richt zich primair op de teams van verzorgenden en helpenden. Zij zien het meeste van het gedrag van bewoners en kennen hun bewoners en naasten vaak het best. Een effectieve aanpak begint met de inzet van de kennis en ervaring van zorgverleners. Hun taak is het onderzoeken van mogelijkheden om onbegrepen gedrag om te buigen. Die mogelijkheden kunnen ook deels liggen in het eigen gedrag, zoals een verzorgende uit een verpleeghuis ontdekte:
 

De kennis en handvatten worden dus niet door experts ‘van buitenaf’ aangereikt, maar door onderzoekende, reflecterende teams zelf ontdekt. Zorgprofessionals delen hun kennis en ervaring met elkaar én met betrokken disciplines zoals de psycholoog en specialist ouderengeneeskunde. Samen kennis en ervaringen uitwisselen en analyseren is de weg om tot een effectieve en blijvende aanpak te komen.

Podcasts over Project Onbegrepen Gedrag

Het verloop van het project is in 2 podcasts gedeeld. In de podcasts gaan we in gesprek met verzorgenden, psychologen, artsen, teamcoaches en bestuurders. Ze zijn allen werkzaam bij één van de zeven organisaties die deelnemen aan het project.

Podcast 1
In de allereerste podcast bespreken we de eerste inzichten van het Project Onbegrepen Gedrag. Daarbij gaan we in gesprek met twee verzorgenden. Luister de podcast >>

Podcast 2
Omgaan met onbegrepen gedrag vraagt om het samen onderzoekend afstemmen tussen een zorgteam en daaraan verbonden behandelaren, zoals artsen en psychologen. “We schrijven samen het benaderingsplan”. In deze podcast hoor je het perspectief vanuit de behandelaren. Luister de podcast >>

Aanpak van onbegrepen gedrag

Kenmerken van de aanpak OGV:

• OGV is een methode om de kwaliteit van professionele reflectie te verbeteren om de aandacht van zorgverleners voor de kwaliteit van leven van hun bewoners te bevorderen.
• Teams van zorgverleners vinden hun eigen handvatten voor de ontwikkeling van persoonsgerichte zorg; ze zijn niet afhankelijk van kennis die hen door experts moet worden aangereikt. Ze maken hier wel gebruik van tijdens en na het doorlopen van het traject.
• Deelnemende teams onderzoeken hun eigen praktijk door middel van actieonderzoek. Daartoe doorlopen ze de vijf stappen van het traject OGV: observatie, reflectiegesprek, teamsessies, evaluatie en borging.
• Observaties door onafhankelijke observatoren stellen zorgverleners in staat naar hun eigen praktijk te kijken: Hoe doen we het nu?
• Het reflectiegesprek betreft het observatieverslag: Wat zien we hier aan onbegrepen gedrag en hoe reageren we daarop?
• In de teamsessies bespreekt het team het onderzoeken van de eigen praktijk: Wat gaan we doen met dit verslag? Wat pakken we op? Wat willen we bereiken? Met welke bewoners? Wat verwachten we van elkaar? Wanneer weten we of we succes hebben?
• In de evaluatie kijken de betrokkenen samen met een procesbegeleider naar de samenwerking in het team en naar de samenwerking met de andere disciplines. Waar zijn we beter in geworden? Wat zijn onze bewoners ermee opgeschoten? Om de voortgang te monitoren is het document Evaluatie Teamreflectie beschikbaar, waarin de voortgang van het leerproces wordt getoetst aan 14 procesindicatoren.
• De borging betreft op teamniveau de voortgang van het eigen ontwikkelingsproces. Teams worden door een procesbegeleider ondersteund om zelf de voortgang te bewaken. Voor de organisatie gaat het om de voortgang van het collectieve leerproces dat er toe bijdraagt dat zorgverleners worden ondersteund in het werken aan onbegrepen gedrag.

Voordat gestart kan worden met de aanpak is nog een aantal stappen nodig. In onderstaand overzicht worden al deze stappen benoemd. Afhankelijk van de behoefte van jouw organisatie kunnen deze stappen beknopt of uitgebreid zijn. Om de borging vanaf het begin goed in te richten is het van belang dat een procesbegeleider wordt benoemd die het traject samen met de projectleider uitvoert. Dit kan bijvoorbeeld iemand zijn uit de behandeldienst of een verpleegkundige.

Tijdsbesteding en looptijd

De tijdsbesteding is afhankelijk van de intensiteit waarmee je als organisatie het traject wil vormgeven. Na overleg over de opzet van het traject zal hier inzicht in worden gegeven. 

Resultaten

Met de uitvoering van bovengenoemde stappen stelt jouw organisatie teams in staat om zelfstandig handvatten te creëren om de kwaliteit van leven van bewoners te bevorderen. Het gaat daarbij om de omgang met bewoners met onbegrepen gedrag, maar zij zullen ook beter in staat zijn om andere vraagstukken op te pakken. Hiervoor hebben ze de andere disciplines nodig en ontstaat er wederzijdse kennisdeling. 

Enkele resultaten op een rijtje: 

• Het traject OGV leert teams om te reflecteren op hun eigen gedrag en op de onderlinge samenwerking.  
• De teams zijn in staat om zelf handvatten te creëren. 
• Teams leren hun eigen kennis en ervaring in te brengen in een multidisciplinaire aanpak van onbegrepen gedrag.
• Het onbegrepen gedrag van bewoners vermindert of verdwijnt zodra zorgverleners gaan werken vanuit het bewonersperspectief.
• Het afnemen en verdwijnen van agressie en escalatie verhoogt de kwaliteit van leven van bewoners.
• Het afnemen en verdwijnen van agressie én het ervaren van meer eigen inbreng en regie verhoogt het werkplezier.