Zo til je patiëntparticipatie naar een hoger niveau
De gezondheidszorg staat in het teken van het optimaliseren van de kwaliteit van leven van de patiënt. Om dit te realiseren is het belangrijk om het patiëntperspectief in de vormgeving van de zorg mee te nemen. Dit wordt al veel gedaan op spreekkamerniveau, denk hierbij aan het stimuleren van samen beslissen met de patiënt en zorgverlener. Dit kan echter ook op organisatieniveau, want ook hierin kan de patiënt een waardevol en breder perspectief bieden. Hoe kan hier concreet invulling aan worden gegeven? Acht tips voor het organiseren van patiëntparticipatie op organisatieniveau op een rij.
Wat is patiëntparticipatie?
Patiëntparticipatie stelt zorginstellingen in staat om steeds beter in te spelen op de vraag van de patiënt. Het idee van patiëntparticipatie is dat patiënten betrokken worden bij beslissingen die genomen worden binnen de zorg. Dit kan op verschillende niveaus; participatie in de spreekkamer, zoals samen beslissen over zijn/haar zorgproces, en participatie op organisatieniveau, waarbij de patiënt overstijgend over zijn/haar ziektebeeld meedenkt over de organisatie, zoals in de vorm van een cliëntenraad.
Over patiëntparticipatie op spreekkamerniveau is al veel geschreven (zie het boek: “Samen Beslissen: Waarom moeilijk doen als het samen kan?”, en in de rapportage van het project CAPPUCCINO, onderdeel van NFU programma Sturen op Kwaliteit). Patiëntparticipatie op organisatieniveau blijft echter onderbelicht, terwijl het net zo belangrijk is om het perspectief van de patiënt te betrekken in alle fases van de ontwikkeling van nieuwe of bestaande (beleids)thema’s binnen de zorgorganisatie. Denk hierbij aan onderwerpen binnen de organisatie van zorg, zoals input over openingstijden, bereikbaarheid van locaties en een verbouwing, of onderwerpen binnen het algemene zorgproces, zoals input over de inrichting van zorgpaden, over communicatie en bejegening van artsen.
De tips
- Ontwikkel een visie op patiëntparticipatie: zie patiëntparticipatie niet als een doel op zich, maar als een middel om doelen te bereiken. Een duidelijke visie op patiëntparticipatie kan organisaties hierbij helpen. Gebruik bijvoorbeeld de Karolinska matrix om in kaart te brengen wat er al gebeurt binnen de organisatie op het gebied van patiëntparticipatie.
- Bed patiëntparticipatie in alle lagen van de organisatie in: om een duurzaam effect te bewerkstelligen is het van belang patiëntparticipatie op alle niveaus binnen de organisatie te verankeren. Denk hierbij aan het hebben en uitwerken van een visie, aanstellen van een of meerdere ambassadeurs voor patiëntparticipatie binnen de organisatie, en het frequent publiceren van een topic in de nieuwsbrief.
- Probeer verschillende methoden om patiënten mee te laten denken: door het gebruik van verschillende (complementaire) methoden krijg je een zo volledig mogelijk beeld van het standpunt van de patiënt. Ga bijvoorbeeld de dialoog aan met een kleine groep patiënten waarvan de bevindingen als input kunnen dienen voor het opstellen van vragenlijsten. Deze vragenlijsten kunnen uitgezet worden onder een grotere representatieve groep patiënten, een zo groot mogelijke steekproef verhoogt de betrouwbaarheid van de resultaten. Maar denk ook aan het inzetten van een e-panel en wissel dit af met focusgroepen of spiegelgesprekken.
- Geef de patiënt inspraak op thema’s waar hij of zij input op wíl leveren: om de waarde van de input voor zowel patiënt als organisatie te optimaliseren, is het belangrijk de juiste patiënt op het juiste thema in te zetten. Inventariseer hoe de organisatie de patiënt hierbij kan faciliteren, zoals de patiënt voorzien van de juiste informatie.
- Zorg voor een optimale communicatie tussen patiënt en zorgprofessional: het is van belang dat de patiënt en zorgprofessional elkaar kunnen ‘verstaan’, om miscommunicatie en onbegrip te voorkomen. Zeker met een zorginhoudelijke context wordt het jargon veelal medisch en complex voor de patiënt. Bij complexe thema’s kan de inzet van een procesbegeleider een uitkomst bieden, die de dialoog kan sturen en optimale communicatie kan borgen. Daarnaast is het belangrijk om regelmatig (bij)scholing te organiseren voor zorgprofessionals om kennis en vaardigheden die nodig zijn om patiëntparticipatie mogelijk te maken op te frissen.
- Beperk de tijd en inspanning voor de patiënt: patiëntparticipatie vraagt tijd en inspanning van de betrokkenen. Communiceer transparant over de tijdsinvestering met elkaar en verstrek vooraf relevante informatie en een duidelijk doel ter voorbereiding op het gesprek. Spreek daarnaast op een tijdstip af dat schikt voor de patiënten op een locatie die goed (fysiek) bereikbaar is. Kijk ook wat de mogelijkheden van onkostenvergoeding zijn als blijk van waardering voor de inzet van de patiënt.
- Vergeet de waardevolle input niet die de familie en mantelzorgers kunnen leveren: familie en mantelzorgers hebben, evenals de patiënt, op regelmatige basis te maken met de gang van zaken binnen de organisatie. Denk hierbij aan het laten meedenken van naasten over de huisregels van rooming in. Door de aanwezigheid van mantelzorgers gedurende de behandeling van hun naaste, kunnen deze laagdrempelig benaderd worden voor input.
- Koppel uitkomsten terug: door het delen van resultaten met de (betrokken) patiënten en zorgprofessionals, zien zij zichtbaar resultaat van hun inzet, wat motiverend werkt om aangesloten te blijven. Deel relevante uitkomsten ook met een bredere achterban, het onderling delen van ervaringen, successen en leermomenten biedt organisaties namelijk de kans van elkaar te leren. Ontwikkel in samenwerking met de afdelingen marketing en communicatie een infographic die via de nieuwsbrief aan de medewerkers en op beeldschermen in de openbare ruimtes van het ziekenhuis met de patiënten gedeeld kan worden.
Zorg bij het implementeren van nieuwe initiatieven omtrent patiëntparticipatie voor regelmatige evaluaties, zodat de organisatie continu blijft verbeteren. Op deze manier kan patiëntparticipatie een grote meerwaarde leveren in het optimaliseren van de kwaliteit van leven van de patiënt binnen de organisatie.
Wil je hierover doorpraten? Neem gerust contact op met onderstaande consultants.
